Lesson 83

Beginning Prayers:

• शुक्लाम्बरधरं विष्णुम् - shuklaambaradharaM viShNum
• सरस्वति नमस्तुभ्यम् - saraswati namastubhyam 
• गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः - gururbrahmaa gururviShNuH 

Topic Summary:

• verses 9 - 10
• some bahuvrIhi samaasa rules

Home Work:

• Practice writing cases for any one verse you already know

Topic Details:

बुद्धिमान् नीतिमान् वाग्मी श्रीमाञ्छत्रुनिबर्हणः ।
विपुलांसो महाबाहुः कम्बुग्रीवो महाहनुः ।९।
buddhimaan nItimaan vaagmI shrImaa~jChatrunibarhaNaH |
vipulaaMso mahaabaahuH kambugrIvo mahaahanuH |9|

On breaking the sandhi-s
बुद्धिमान् नीतिमान् वाग्मी श्रीमान् शत्रु-निबर्हणः ।
विपुलांसः महाबाहुः कम्बुग्रीवः महाहनुः ।९।
buddhimaan nItimaan vaagmI shrImaan shatru-nibarhaNaH |
vipulaaMsaH mahaabaahuH kambugrIvaH mahaahanuH |9|

महोरस्को महेष्वासो गूढजत्रुररिन्दमः ।
आजानुबाहुस्सुशिराः सुललाटस्सुविक्रमः ।१०।
mahorasko maheShvaaso gUDhajatrurarindamaH |
aajaanubaahussushiraaH sulalaaTassuvikramaH |10|

Breaking sandhi-s
महोरस्कः महेष्वासः गूढ-जत्रुः अरिन्दमः ।
आजानु-बाहुः सुशिराः सुललाटः सुविक्रमः ।१०।

mahoraskaH maheShvaasaH gUDha-jatruH arindamaH |
aajaanu-baahuH sushiraaH sulalaaTaH suvikramaH |10|

Special sandhi here -
श्रीमान् + शत्रुनिबर्हणः = श्रीमाञ्छत्रुनिबर्हणः - व्यञ्जन सन्धि
Rules used in this sandhi -
      * शितुक्
      * शश्छोटि
      * स्तोः श्चुनाःश्चुः

कम्बुग्रीवः - neck like a conch - कम्बुः इव ग्रीवा यस्य सः - बहुव्रीहि समास
बुद्धिमान् - one who has intellect - बुद्धिः अस्य अस्ति इति - मतुप्
वग्मी - eloquent - प्र. वि.; एक.; वाग्मिन् प्रातिपदिकम्
अंसः - shoulder
निबर्हणः - exterminator (slayer)
महेष्वासः - one who holds a mighty bow - महान् इषुः यस्य सः - बहुव्रीहि समास
Another ex. for बहुव्रीहि समास - स्थिता प्रज्ञा यस्य सः - स्थितप्रज्ञः
Note: Conversion of the gender (linga) of the word, guarantees बहुव्रीहि समास.  (But there can be बहुव्रीहि without conversion also, if the word is in the corresponding linga already.)
(sthitaa praj~naa, became sthitapraj~naH.  But if referring to a lady, the word would be sthitapraj~naa)

Some pointers:
डुकृङ् - डु and ङ् are इत् letter (binding letter for ease of communication)
प्रत्याहार - abbreviations - ex: इक्, उण्, यण्, अच्, हल् (from maaheshvara suutraaNi)

जत्रू - collar bone
गूढजत्रु - hidden collar bone (muscular :)

The meaning of these two verses would be -
9.  He is intelligent, sagacious, eloquent, glorious and exterminator of foes.  He is distinguished with broad shoulders, powerful arms, a neck - shaped like a conch and a stout chin.

10.  He is marked with a broad chest, mighty bow and a collar bone covered with flesh and is capable of subduing his foes.  His (unusually long) arms extend right up to his knees.  He has well formed head, a shapely forehead and a charming gait.

Until next time, happy practicing!

Ending prayer:

•  ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदम् - om pUrNamadaH pUrNamidam

____________________________________________________