Beginning Prayers

गणेश श्लोक (gaNesha shloka)

शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशि वर्णं चतुर्भुजम्
प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सर्व विघ्नोपशान्तये

shuklaambaradharaM viShNuM shashi varNaM chaturbhujam
prasanna vadanaM dhyaayet sarva vighnopashaantaye

Meaning:
Robed in white, he pervades the world
Shining in moon-light, four armed Lord
Unto his shining face we pray
For removing all obstacles


सरस्वति श्लोक (saraswati shloka)

सरस्वति नमस्तुभ्यं वरदे कामरूपिणी
विद्यारम्भं करिश्यामि सिद्धिर्भवतु मे सदा

saraswati namastubhyaM varade kaamarUpiNI
vidyaarambhaM karishyaami siddhirbhavatu me sadaa

Meaning:
Oh goddess saraswati, I pray to thee
You the embodiment of all blessings, bestow boons
Will begin learning vidyaa (knowledge) now
May I attain eminence in everything


गुरु श्लोक (guru shloka)

गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णुः गुरुर्देवो महेश्वरः
गुरुस्साक्षात् परम्ब्रह्म तस्मै श्री गुरवे नमः

gururbrahmaa gururviShNuH gururdevo maheshwaraH
gurussaakShaat parambrahma tasmai shrI gurave namaH

Meaning:
Guru is brahmaa viShNu too
Guru is shiva Lord divine
Guru is but the supreme truth
Salutations to my guru
____________________________________________________

Ending Prayer

ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदं पूर्णात् पूर्णमुदच्यते
पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते
ॐ शान्ति शान्ति शान्तिः
हरिः ॐ
श्री गुरुभ्यो नमः
हरिः ॐ

aum pUrNamadaH pUrNamidaM pUrNaat pUrNamudachyate
pUrNasya pUrNamaadaaya pUrNamevaavashiShyate
oum shaanti shaanti shaantiH
hariH aum
shrI gurubhyo namaH
hariH aum
____________________________________________________

Alphabet

अक्षरमाला akSharamaalaa

अ a  आ aa  इ i   ई I  उ u   ऊ U  ऋ Ru  ॠ RU  लृ lRu   
ए e  ऐ ai  ओ o  औ au
अं aM  अः aH

क ka  ख kha  ग ga  घ gha  ङ ṅa
च cha  छ Cha  ज ja  झ jha  ञ ña 
ट Ta  ठ Tha  ड Da  ढ Dha  ण Na  
त ta  थ tha  द da  ध dha  न na  
प pa  फ pha ब ba  भ bha म ma

य ya  र ra  ल la  व va
श sha  ष Sha  स sa
ह Ha 
____________________________________________________

Alphabet Grouping

अ to औ are called स्वर (swara) - vowels

• अ इ उ ऋ लृ  - ह्रस्व स्वर (hrasva swara) - short vowels
• आ ई ऊ ॠ ए ऐ ओ औ  - दीर्घ स्वर (deergha swara) - long vowels (note that ए ऐ ओ औ are nitya deergha, no hrasva for them)

अं  is called अनुस्वार (anuswaara)
अः is called विसर्ग (visarga)

क to ह are called व्यञ्जन (vyanjana) - consonants

• क to म are called वर्गीय व्यञ्जन (vargIya vyanjana) - grouped consonants   

• य to ह are called अवर्गीय व्यञ्जन (avargIya vyanjana) - un-grouped consonants

वर्गीय व्यञ्जन (vargIya vyanjana) - grouped consonants, are further divided into

• अल्पप्राण (alpapraaNa) -  the 1st and 3rd alphabet of each वर्ग (varga) group - क, ग, च, ज, ट, ड, त, द, प, ब
• महाप्राण (mahaapraaNa) - the 2nd and 4th alphabet of each वर्ग (varga) group - ख, घ, छ, झ, ठ, ढ, थ, ध, फ, भ 
• अनुनासिक (anunaasika) - nasal consonants - the 5th alphabet of each वर्ग (varga) group - ङ, ञ, ण, न, म 

Further, the SAME vargIya vyanjana-s are regrouped as -  

• कर्कश (karkasha) - Hard consonants - the 1st & 2nd alphabet of each varga (group) - क, ख, च, छ, ट, ठ, त, थ, प, फ
• मृदु (mRudu) - Soft consonants - the 3rd & 4th alphabet of each varga (group) - ग, घ, ज, झ, ड, ढ, द, ध, ब, भ
• अनुनासिक (anunaasika) - nasal consonants - the 5th alphabet of each varga (group)  - ङ, ञ, ण, न, म 

Also, each varga is identified by the starting alphabet of that particular varga -  कवर्ग, चवर्ग, टवर्ग, तवर्ग, पवर्ग (ka-varga, cha-varga, Ta-varga, ta-varga, pa-varga).

As per the origination of the sound, the vyanjana-s are classified as thus -

• कवर्ग, ह, : (visarga) -> कण्ठ्य (ka-varga, ha, -H -> kaNThya) - Gutturals - Pronounced from the throat

• चवर्ग, य, श -> तालव्य (cha-varga, ya, sha -> taalavya) - Palatals - tongue touches the front of the palate
  

• टवर्ग, र, ष -> मूर्धन्य (Ta-varga, ra, Sha -> mUrdhanya) - Cerebrals - tongue rolls all the way, as if towards the head

• तवर्ग, ल, स -> दन्त्य (ta-varga, la, sa -> dantya) - Dentals - tongue touches the teeth

• पवर्ग, व  -> ओष्ठ्य (pa-varga, va -> oShThya) - Labials - lips are essential in their pronunciation

अवर्गीय व्यञ्जन (avargIya vyanjana) - ungrouped consonants are of 3 types

• य   र   ल   व -> अन्तस्थ (antastha) - Semi-vowels - soft consonants
• श ष स -> ऊष्म (uShma) - Sibilant - hard consonants - made with a hissing noise 
• ह -> महाप्राण (mahaapraaNa) - Aspirate - soft consonant

____________________________________________________

Sanskrit Alphabet Table

Vowels	(svara):
	अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ऋ	ॠ
	a	ā	i	ī	u	ū	ṛ	ṝ
	लृ	ए	ऐ	ओ	औ	अं	अः
	lṛ	e	ai	o	au	aṃ	aḥ
Consonants	(vyañjana):
Grouped	Hard (karkaśa)		Soft (mṛdu)		Nasal
(vargīya)	Non-aspirate	Aspirate	Non-aspirate	Aspirate
	(alpaprāṇa)	(mahāprāṇa)	(alpaprāṇa)	(mahāprāṇa)	(anunāsika)
kaṇṭhya	क	ख	ग	घ	ङ
Gutturals	ka	kha	ga	gha	ṅa
tālavya	च	छ	ज	झ	ञ
Palatals	ca	cha	ja	jha	ña
mūrdhanya	ट	ठ	ड	ढ	ण
Cerebrals	ṭa	ṭha	ḍa	ḍha	ṇa
dantya	त	थ	द	ध	न
Dentals	ta	tha	da	dha	na
oṣṭhya	प	फ	ब	भ	म
Labials	pa	pha	ba	bha	ma
Ungrouped	(avargīya)
antastha	य	र	ल	व
Semi-vowels	ya	ra	la	va
ūṣma	श	ष	स
Sibilant	śa	ṣa	sa
mahāprāṇa	ह
Aspirate	ha
Some special compound consonants:
	क्ष	त्र	ज्ञ
	kṣa	tra	jña
	द्य	द्म	श्र	ह्य
	dya	dma	śra	hya

____________________________________________________

maaheshwara suutraaNi

The shiva suutras or maaheshwara suutras (माहेश्वर सूत्राणि) are fourteen verses that organize the alphabet of samskRutam, as referred to in paaNini's aShTaadhyaayI, the foundation text for Sanskrit grammar.  They are called shiva suutra-s because they are said to have been revealed to paaNini by Lord shiva himself!  The below verse says -

नृत्तावसाने नटराज राजः ननाद ढक्कां नवपञ्चवारम् ।

उद्धर्तुकामः सनकादि सिद्धान् एतद्विमर्शे शिवसूत्रजालम् ॥

At the end of the cosmic dance, Lord naTaraaja (shiva) sounded his Dhamaru 9 + 5 (=14) times.  With an intent to bless the sages sanaka and others, this web of shiva sUtras was deliberated.

It was nothing but the alphabet of samskRutam, but arranged in a different order!  Below is what sounded out of Lord shiva's Dhamaru -

१.  अ इ उ ण्

२.  ऋ लृ क्

३.  ए ओ ङ्

४.  ऐ औ च्

५.  ह य व र ट्

६.  ल ण्

७.  ञ म ङ ण न म्

८.  झ भ ञ्

९.  घ ढ ध ष्

१०. ज ब ग ड द श्

११. ख फ छ ठ थ च ट त व्

१२. क प य्

१३. श ष स र्

१४. ह ल्

1.  a i u N

2.  Ru lRu k

3.  e o ~g

4.  ai au ch

5.  ha ya va ra T

6.  la N

7.  ~ja ma ~ga Na na m

8.  jha bha ~j

9.  gha Dha dha Sh

10. ja ba ga Da da sh

11. kha pha Cha Tha tha ca Ta ta v

12. ka pa y

13. sha Sha sa r

14. ha l

The half alphabet in the suutra are called anubandha-s.  One anubandha appears at the end of each suutra.  These anubandha-s, along with one alphabet, makes a pratyaahaara.  Ex - अच्, हल्  

A pratyaahaara when expanded, stands for all the alphabet beginning from the first alphabet till the anubandha in the order of the maaheshwara suutra, minus the anubandha-s that come before the anubandha in the pratyaahaara.  To understand this better, see the expansion of the above examples.

अच् stands for - अ इ उ ऋ लृ ए ओ ऐ औ (च्) 

हल्  - ह य व र ल ञ म ङ ण न झ भ घ ढ ध ज ब ग ड द ख फ छ ठ थ च ट त क प श ष स ह (ल्) 

paaNini has written the entire aShTaadhyaayi using these pratyaahaara-s mainly.  All the rules of the samskRutam grammar have been defined perfectly!  Only one alphabet (ह) and one anubandha (ण्) repeat through out these 14 suutras and for good reason.  There are times when paaNini needs to refer to a set of alphabet with such a repetition.  Hence the redundancy.   Otherwise, it is said that there is not a single syllable that is said redundantly in the aShTaadhyaayi.  

One who is learning samskRutam should certainly have an idea about maaheshwara suutra-s are and what they are.  

So, happy learning!

matup pratyayaantas

matup pratyayaanta-s

*तद् अस्य अस्ति इति मतुप्
One who has - is a matup

Words like 

हनुमान् (hanumaan)

श्रीमान् (shrImaan)

बुद्धिमान् (buddhimaan)

विद्यावान् (vidyaavaan)

are examples.  They denote meanings as 'one who has ___'.  (chin, wealth, intellect, knowledge, respectively in the above words.)

____________________________________________________

padam

padam (पदम्) - word

What is a word?

     * सुप्‌तिङ्गन्तं पदम् -  patan~jali  

        That which ends with a sup or ti~ng pratyaya is a word

That which ends with a 

• सुप् प्रत्यय is a सुबन्त.  Any noun would be called a सुबन्त.  They are obtained by adding सुप् pratyaya-s to a प्रातिपदिकम्-s.  They will have 7+1 vibhakti-s(cases) and 3 vachana-s (numbers).  This gives them 24 forms in their shabda rUpa.  There are 3 different linga-s (genders) in सुबन्त-s.
• तिङ्ग् प्रत्यय is a तिङ्गन्त . Any verb would be called a तिङ्गन्त .  They are obtained by adding तिङ्ग् pratyaya-s to a धातु.  The verbs have 3 puruSha-s (persons) and 3 vachana-s (numbers).  There are 10 different kinds of लकार-s (tenses).  Also, there are two different types धातु categories - आत्मनेपद and परस्मैपद.

The 7+1 vibhakti-s (cases) are - 

• प्रथमा
• सम्बोधना प्रथमा
• द्वितीया
• तृतिया
• चतुर्थी
• पञ्चमी
• षष्टी
• सप्तमी 

The 3 vachana-s (numbers) are - 

• एकवचनम् (singular)
• द्विवचनम् (dual)
• बहुवचनम् (plural)

The 3 puruSha-s (persons) are -

• प्रथम पुरुष (Third person in English grammar)
• मध्यम पुरुष (Second person in English grammar)
• उत्तम पुरुष (First person in English grammar)

The 10 lakaara-s (tenses)

1.   6 of them are कालवाचक-s (indicate tenses)

• लट् - वर्तमानः (present) -  भवति
• लङ् - अनद्यतनभूतः (past imperfect) - अभवत्
• लुङ् - भूतः (past) - अभूत्
• लिट् - परोक्षभूतः (past perfect) - बभूव
• लुट् - अनद्यतनभविष्यत् (first future) - भविता
• लृट् - भविष्यत् (second future) - भविष्यति 

2.   4 of them are प्रकार-बोधक-s (indicate moods)

• लोट् - आज्ञा (imperative) - भवतु
• विधिलिङ् (potential) - विधिः - भवेत्
• लाशीर्लिङ् - आशीः (benediction) - भूयात्
• लृङ् - सङ्केतः (conditional) - अभविष्यत् 

(There is one more lakaara called the लेट् that is used mainly in the vedic literature.  Hence it is not accounted in the above 10 lakaara-s that are in usage.)

An easy verse form to remember them -

लट् वर्तमाने लेट् वेदे भूते लुङ् लङ् लिटस्तथा ।

विध्याशिषौ लिङ्लोटौ लुट् लृट् लृङ् च भविष्यतः ॥

A few other rules regarding words and their usage -

     * अपदं न प्रयुञ्जेत  -  patan~jali  

        Do not use that which is not a word

     * प्रत्ययलोपे प्रत्यय लक्षणम्  - paaNini  

         In the absence of pratyaya, the characteristics of pratyaya apply

jashtva sandhi

jashtva sandhi (जश्त्व सन्धि) -

When the 1st vyanjana (consonant) of any 'varga' faces a vowel, soft consonant (except nasal (anunaasika)), the consonant is replaced by the 3rd vyanjana of its respective varga.

The examples below will make it more clearer -

वाक् + अर्थ = वागर्थ
क् + अ = ग

सम्यक् + उत्तरम् = सम्यगुत्तरम्
क् + उ = गु

अच् + अन्तम् = अजन्तम्
च् + अ = ज

कश्चित् + उद्यानवनम् = कश्चिदुद्यानवनम्
त् + उ = दु

कुर्यात् + रामः = कुर्याद्रामः
त् + रा + द्रा

सुप् + अन्तम् = सुबन्तम्
प् + अ = ब

visarga sandhi

visarga sandhi (विसर्ग सन्धि)

There are 4 + 1 types of visarga sandhi-s

a) visarga becomes उकार
When the first word ends with अः and the second words starts with a soft consonant (the last 3 vargIya vyanjanas of all 5 vargas) or अ, the visarga becomes उ.  Together, अ + उ = ओ.  It will be more clear from the examples below -
अधः + गतिः
   अ + : + ग
      ओ  + ग
= अधोगतिः

शिवः + अहम्

   अ + : + अ

     ओ   + ऽ (avagraha chinham, stands for 'अ')

= शिवोऽहम् 

कुतः गतः 

अ + : + ग
   ओ  + ग

कुतोगतः 

b) visarga becomes लोप

• When the first word ends in आः and the second begins with a vowel or soft consonant, the visarga disappears (लोप)

अश्वाः आगच्छन्ति
        : disappears (लोप)
अश्वा आगच्छन्ति

गजाः गताः
        : disappears (लोप)
गजा गताः

• When अः is followed by any vowel other than अ visarga disappears

कुतः आगतः
      : disappears (लोप)
कुत आगतः

• When सः, एषः faced with any alphabet except hrasva 'अ, the visarga is dropped

सः इच्छति 

        : disappears (लोप)

स इच्छति 

सः कुमारः

        : disappears (लोप)

स कुमारः

सः वत्सः 

        : disappears (लोप)

स वत्सः

• when भोः is faced with any vowel or soft consonants, the visarga is dropped

भोः शम्भु

        : disappears (लोप)

भो शम्भु

भोः नमस्ते

        : disappears (लोप)
भो नमस्ते

c) visarga becomes रेफ

• any visarga other than अः/आः (इः/ईः/उः/ऊः/...../औः) followed by a vowel or soft consonant, becomes a र् 

हरिः + इयम्
   इः + इ
   इर् + इ
हरिरियम्

पतिः + आगच्छति
   इः + आ
   इर् + आ
पतिरागच्छति

• In such a case, if the second word starts with र्, then the previous vowel becomes long 

भ्रातुः + रक्षति
     तुः + र
     तू  + र
भ्रातू रक्षति

d) visarga becomes स/श/ष-कार

• visarga followed by त् /थ् /स् becomes स्

तरुः + तत्र

  रुः + त

  रुस् + त

तरुस्तत्र

तरुः + साक्षी

  रुः + स

  रुस् + स

तरुस्साक्षी / तरुः साक्षी (the sandhi is optional for second word beginning with स्)

• च् /छ् /श् becomes श्

रामः + चेत्

   मः + च्

   मश् + च्

रामश्चेत्

रामः + शेते

   मः + श्

   मश् + श्

रामश्शेते / रामः शेते (the sandhi is optional for second word beginning with श्)

• ट् /ठ् /ष् becomes ष्

क्लिष्टः + टवर्गः

     टः + ट्

     टष् + ट्

क्लिष्टष्टवर्गः

पुत्रः + षण्मुखः

   रः + ष्

   रष् + ष्

पुत्रष्षण्मुखः / पुत्रः षण्मुखः  (the sandhi is optional for second word beginning with ष्) 

e) visarga followed by क/ख, प/फ, क्ष

• visarga preceding क/ख has to be pronounced as a जिह्वामूलीय (jihvaamUlIya - back of the tongue) 

काकः काकः

काकೱ काकः

• visarga preceding प/फ has to be pronounced as a उपद्मानीय (upadmaanIya - breathed at) 

पिकः पिकः

पिकೱ पिकः 

• visarga preceding क्ष HAS to be pronounced completely as a visarga itself!

सुखः + क्षमी

सुखः, क्षमी

उद्भवः + क्षोभणः 

उद्भवः, क्षोभणः 

yaN sandhi

yaN sandhi (यण् सन्धि)

     * इको यणचि 

        इकस्य अचिपरे यण् स्यात् 

When इ, उ, ऋ, लृ are followed by dissimilar vowels, they become य्, व्, र्, ल् respectively.

Ex:

यदि + अपि = यद्यपि

तर्हि + अपि = त्रह्यपि 

मधु + अरिः = मध्वरिः 

गुरु + आशीर्वादम् = गुर्वाशीर्वादम्

पितृ + अंशः = पित्रंशः 

मातृ + आदेशः = मात्रादेशः

लृ + आकारः = लाकारः 

ल्रु + आकृतिः = लाकृतिः 

vRuddhi sandhi

vRuddhi sandhi (वृद्धि सन्धि)

     * वृद्धिरादैच् 

When the vowels अ, आ and ए, ओ they become ऐ, औ respectively.  This is one of the simpler forms of vRuddhi.  The other forms in this sandhi will be dealt as and when required.

Ex:

एक + एकम् = एकैकम्

राम + एव = रामैव

वन + ओषधिः = वनौषधिः 

रक्त + ओष्टः = रक्तौष्टः 

guNa sandhi

guNa sandhi (गुण सन्धि )

This sandhi happens among the following vowels -

     अ, ए, ओ

    * आद्गुणः 

अ + इ = ए

अ + उ = ओ

अ + ऋ = अर्

अ + लृ = अल् 

Few examples, 

रमा + ईशः = रमेशः 

अर्ध + इन्दुः = अर्धेन्दुः 

गङ्गा + उदकम् = गङ्गोदकम्

हित + उपदेशः = हितोपदेशः 

savarNa-dIrgha sandhi

     * अकः सवर्णे दीर्घः 

When the ending swara of a word faces the same swara at the beginning of the next word, they together become the long form of that particular swara.

Ex:

न + अस्ति = नास्ति

न्+अ + अ = ना

कुत्र + अपि = कुत्रापि

त्+र्+अ + अ = त्रा

कपि + ईश = कपीश

प्+इ + ई = पी

na + asti = naasti

n+a + a = naa

kutra + api = kutraapi

t+r+a + a = traa

kapi + Isha = kapIsha

p+i + I = pI

____________________________________________________

Some visarga pronunciation rules

a.  When a visarga faces a 'ka/kha' or 'pa/pha', it is pronounced as a half aspirant (अर्धविसर्ग)

But there is a difference in the way these two are pronounced, as in the origination of the sound.

• रामः करोति  is pronounced as रामह्-करोति (visarga here becomes a जिह्वामूलीय jihvaamuuleeya)
• रामः पश्यति is pronounced as रामह्-पश्यति (visarga here becomes a उपध्मानीय upadhmaaneeya)

raamaH karoti  is pronounced as raamah-karoti

raamaH pashyati is pronounced as raamah-pashyati

To differentiate between जिह्वामूलीय and उपध्मानीय, think of aspirating air while keeping the mouth ready to pronounce the consonant coming next!  This makes it very easy to pronounce these two kinds of visargas correctly.

The best verse to differentiate these two pronunciations is: 

काकः कृष्णः पिकः कृष्णः को भेदः पिककाकयोः ।

वसन्तकाले संप्राप्ते काकः काकः पिकः पिकः ॥

- कुवलयानन्द

kaakaH kRuShNaH pikaH kRuShNaH ko bhedaH pikakaakayoH ।

vasantakaale saMpraapte kaakaH kaakaH pikaH pikaH ॥

- kuvalayaananda

The audio below will help notice the difference better! 

b. When a visarga faces a 'sa', it becomes a 's'.  When it faces a 'sha' it becomes a 'sh'.

• रामः सखः is pronounced as रामस्सखः
• रामः शेते is pronounced as रामश्शेते

raamaH sakhaH is pronounced as raamassakhaH

raamaH shete is pronounced as raamashshete

c.  When a visarga faces a 'kSha', it shall remain as a full visarga and HAS to be pronounced fully.

• रामः क्षमी is pronounced as रामः, क्षमी

raamaH kShamI is pronounced as raamaha kShamI.  Popular examples for this are - दक्षिणः, क्षमिणांवरः (VS shloka 98), उद्भवः, क्षोभणो देव: (VS poorva-nyaasa), समदुःखसुखः, क्षमी (BG ch 12, shloka 13)

d.  Visarga appearing before any of these consonants - ग्/घ्, ज्/झ्, ड्/ढ्, द्/ध्, ब्/भ्, न्/म्/ङ्/ञ्/ण्, य्/व्/र्/ल्/ह् - changes to the 'O' sound

• रामः गच्छति becomes रामो गच्छति 

raamaH gachChati becomes raamo gachChati

e.  As a general rule - keep in mind, the pronunciation of the visarga (H) is not a fixed sound. It depends on the syllable following it as well as the syllable preceding it.  If it is the last word (with no following syllable), then, it will mirror the previous vowel's pronunciation.

____________________________________________________

1st and 2nd case - neuter gender

The neuter gender nouns assume the same forms in both 1st and 2nd cases.  The meaning of the word in a sentence is deduced based on the context it is being used, whether it is the subject or the object!

(1st case is used when the noun is the subject.  2nd case is used when the noun is the object.)

anunaasika Rule

The rules pertaining to writing the nasal consonants (anunaasika-s) in between words -

• The nasal consonant present in between the words depends solely on the alphabet that follows it.  The nasal consonant has to be one from the same varga of the consonant that follows, if it is a vargIya vyanjana (a grouped consonant).  Ex.  

1. कङ्कण (ka~nkaNa - bangle)
2. चञ्चल (cha~nchala - movable, unsteady)
3. अण्ड (aNDa - egg)
4. तन्तु (tantu - cord, thread)
5. कम्पन (kampana - trembling)

Notice how the nasal consonants (anunaasika-s) are followed by consonants of their own vargas.  It is not correct to write कन्कण, चन्चल, अंड, तंतु, कंपन, etc.

'ra' Rule

The rules pertaining to writing 'ra' -

• If a र् comes before another consonant, then it is represented as 'a half sickle on top of the following consonant'.  Ex. र्क, as in तर्क (logic)

• If a full र comes after any other half consonant, it takes the form of 'a slash under the consonant preceding it'.  Ex. क्र तक्र (curd).

Verb - Future tense

पठ् धातु, लृट् लकार रूपाणि

पुरुष	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथम	पठिष्यति	पठिष्यतः	पठिष्यन्ति
मध्यम	पठिष्यसि	पठिष्यथः	पठिष्यथ
उत्तम	पठिष्यामि	पठिष्यावः	पठिष्यामः

                                 

paTh dhaatu, lRuT lakaara rUpaaNi

puruSha	Ekavachanam	dwivachanam	bahuvachanam
prathama	paThiShyati	paThiShyataH	paThiShyanti
madhyama	paThiShyasi	paThiShyathaH	paThiShyatha
uttama	paThiShyaami	paThiShyaavaH	paThiShyaamaH

Making Syllables - Consonants with Vowels

Below are the forms the consonants take when they appear in swarayukta vyanjana-s, along with a vowel -


क् + अ = क
क् + आ = का
क् + इ = कि
क् + ई = की
क् + उ = कु
क् + ऊ = कू
क् + ऋ = कृ
क् + ॠ = कॄ
क् + ए = के
क् + ऐ = कै
क् + ओ = को
क् + औ = कौ
क् + अं = कं
क् + अः = कः

The same rules apply to all other consonants.  The notations for the swara part remain the same across the board, irrespective of the consonant.  The different consonants are shown below. Although the notations for ङ् and  ञ्  have been shown, they are almost always, never used ;).

क  का  कि  की  कु  कू  कृ  कॄ  के  कै  को  कौ  कं  कः
ख  खा  खि  खी  खु  खू  खृ  खॄ  खे  खै  खो  खौ  खं  खः
ग  गा  गि  गी  गु  गू  गृ  गॄ  गे  गै  गो  गौ  गं  गः
घ  घा  घि  घी  घु  घू  घृ  घॄ  घे  घै  घो  घौ  घं  घः 
ङ  ङा  ङि  ङी  ङु  ङू  ङृ  ङॄ  ङे  ङै  ङो  ङौ  ङं  ङः  


च  चा  चि  ची  चु  चू  चृ  चॄ  चे  चै  चो  चौ  चं  चः  
छ  छा  छि  छी  छु  छू  छृ  छॄ  छे  छै  छो  छौ  छं  छः
ज  जा  जि  जी  जु  जू  जृ  जॄ  जे  जै  जो  जौ  जं  जः
झ  झा  झि  झी  झु  झू  झृ  झॄ  झे  झै  झो  झौ  झं  झः
ञ  ञा  ञि  ञी  ञु  ञू  ञृ  ञॄ  ञे  ञै  ञो  ञौ  ञं  ञः


ट  टा  टि  टी  टु  टू  टृ  टॄ  टे  टै  टो  टौ  टं  टः
ठ  ठा  ठि  ठी  ठु  ठू  ठृ  ठॄ  ठे  ठै  ठो  ठौ  ठं  ठः
ड  डा  डि  डी  डु  डू  डृ  डॄ  डे  डै  डो  डौ  डं  डः
ढ  ढा  ढि  ढी  ढु  ढू  ढृ  ढॄ  ढे  ढै  ढो  ढौ  ढं  ढः
ण  णा  णि  णी  णु  णू  णृ  णॄ  णे  णै  णो  णौ  णं  णः


त  ता  ति  ती  तु  तू  तृ  तॄ  ते  तै  तो  तौ  तं  तः
थ  था  थि  थी  थु  थू  थृ  थॄ  थे  थै  थो  थौ  थं  थः
द  दा  दि  दी  दु  दू  दृ  दॄ  दे  दै  दो  दौ  दं  दः
ध  धा  धि  धी  धु  धू  धृ  धॄ  धे  धै  धो  धौ  धं  धः
न  ना  नि  नी  नु  नू  नृ  नॄ  ने  नै  नो  नौ  नं  नः


प  पा  पि  पी  पु  पू  पृ  पॄ  पे  पै  पो  पौ  पं  पः
फ  फा  फि  फी  फु  फू  फृ  फॄ  फे  फै  फो  फौ  फं  फः
ब  बा  बि  बी  बु  बू  बृ  बॄ  बे  बै  बो  बौ  बं  बः
भ  भा  भि  भी  भु  भू  भृ  भॄ  भे  भै  भो  भौ  भं  भः
म  मा  मि  मी  मु  मू  मृ  मॄ  मे  मै  मो  मौ  मं  मः


य  या  यि  यी  यु  यू  यृ  यॄ  ये  यै  यो  यौ  यं  यः
र  रा  रि  री  रु  रू  रृ  रॄ  रे  रै  रो  रौ  रं  रः
ल  ला  लि  ली  लु  लू  लृ  लॄ  ले  लै  लो  लौ  लं  लः
व  वा  वि  वी  वु  वू  वृ  वॄ  वे  वै  वो  वौ  वं  वः
श  शा  शि  शी  शु  शू  शृ  शॄ  शे  शै  शो  शौ  शं  शः
ष  षा  षि  षी  षु  षू  षृ  षॄ  षे  षै  षो  षौ  षं  षः
स  सा  सि  सी  सु  सू  सृ  सॄ  से  सै  सो  सौ  सं  सः
ह  हा  हि  ही  हु  हू  हृ  हॄ  हे  है  हो  हौ  हं  हः

Verb - Present tense

पठ् धातु, लट् लकार रूपाणि

पुरुष	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथम	पठति	पठतः	पठन्ति
मध्यम	पठसि	पठथः	पठथ
उत्तम	पठामि	पठावः	पठामः

paTh dhaatu, laT lakaara rUpaaNi

puruSha	Ekavachanam	dwivachanam	bahuvachanam
prathama	paThati	paThataH	paThanti
madhyama	paThasi	paThathaH	paThatha
uttama	paThaami	paThaavaH	paThaamaH

Making Syllables - Consonants with Consonants

Below are the forms the consonants take when they appear in samyuktaakShara-s (syllables), along with another consonant -

क्‍  ख्‍  ग्‍  घ्‍  ङ्‍
च्‍  छ्‍  ज्‍  झ्‍  ञ्‍
ट्‍  ठ्‍  ड्‍  ढ्‍  ण्‍
त्‍  थ्‍  द्‍  ध्‍  न्‍
प्‍  फ्‍  ब्‍  भ्‍  म्‍

य्‍  र्‍  ल्‍  व्‍
श्‍  ष्‍  स्‍
ह्‍

र is a special case.  The rule to write र् in a samyuktaakShara are -
If a र् comes before another consonant, then it is represented as 'a half sickle on top of the following consonant'.  Ex. र्क, as in तर्क (logic)
If a full र comes after any other half consonant, it takes the form of 'a slash under the consonant preceding it'.  Ex. क्र तक्र (curd).

Some special combinations that come often in the language are given special syllable notations too.  They are 
क् + ष = क्ष 
त् + र = त्र
ज् + ञ = ज्ञ  

Vocabulary

हरि ॐ	hari om	-	hello
सुप्रभातम्	suprabhaatam	-	good morning
नमस्ते	namaste	-	salutations
भवान्	bhavaan	-	you (addressing with respect, male)
भवती	bhavatI	-	you (addressing with respect, female)
श्रीमन्	shrIman	-	respected sir
श्रीमती	shrImatI	-	respected madam
अस्तु	astu	-	ok
मास्तु	mastu	-	not ok
आम्	aam	-	yes
न	na	-	no
तर्हि	tarhi	-	then
धन्यवादः	dhanyavaadaH	-	thank you
क्षम्यताम्	kShamyataam	-	excuse me / sorry
नाम	naam	-	name
कः	kaH	-	who (male)
का	kaa	-	who (female)
किम्	kim	-	what
कुत्र	kutra	-	where
कदा	kadaa	-	when
किमर्थम्	kimartham	-	why
श्वः	shvaH	-	tomorrow
अद्य	adya	-	today / now
ह्यः	hyaH	-	yesterday
मम	mama	-	my
अहम्	aham	-	I
त्वम्	tvam	-	you
तव	tava	-	your
सः	saH	-	he
सा	saa	-	she
फलम्	phalam	-	fruit
आम्रम्	aamram	-	mango
क्षीरम्	kShIram	-	milk
दुग्धम्	dugdham	-	milk
दधि	dadhi	-	yogurt
जलम्	jalam	-	water
उद्यानवनम्	udyaanavanam	-	park
शिरः	shiraH	-	head
स्कन्धौ	skandhau	-	2 shoulders
जानू	jaanu	-	2 knees
अङ्गुल्यः	a~ngulyaH	-	toes
नेत्रे	netre	-	2 eyes
कर्णौ	karNau	-	2 ears
मुखम्	mukham	-	mouth
नासिका	naasikaa	-	nose
तस्य	tasya	-	his/it's
तस्याः	tasyaaH	-	her's
आदिः	aadiH	-	beginning
अन्तम्	antam	-	end
मध्य	madhya	-	middle
तिष्ठति	tiShThati	-	sits/stays
तव	tava	-	your
अपि	api	-	also
अस्ति	asti	-	have/be/exist
मम	mama	-	my
यः	yaH	-	he who
जानाति	jaanaati	-	knows
सः	saH	-	he
पण्डितः	paNDitaH	-	wise/learned
नयन	nayana	-	eye
रामः	raamaH	-	raama
अजः	ajaH	-	goat
वृक्षः	vRukShaH	-	tree
अरिः	ariH	-	enemy
हरिः	hariH	-	lord viShNu
आचार्यः	aachaaryaH	-	teacher
गुरुः	guruH	-	teacher
इन्दुः	induH	-	moon
धेनुः	dhenuH	-	cow
सीता	sItaa	-	sItaa
कला	kalaa	-	art/crescent
छाया	Chaayaa	-	shade
पुस्तकम्	pustakam	-	book
पर्णम्	parNam	-	leaf
कूपः	kUpaH	-	well
चतुरः	chaturaH	-	clever
चोरः	choraH	-	thief
तस्करः	taskaraH	-	thief
स्तेनः	stenaH	-	thief
माला	maalaa	-	garland